پیشنهاد خارجی ها به نخبگان

گزارش‌های میدانی خبرنگار قانون از جشنواره بین المللی نوآوری دهه فجر انقلاب اسلامی و گفت‌و‌گو با برخی از نخبگان شرکت کننده در این جشنواره حکایت از تداوم بی‌توجهی مسئولان و شهروندان از فعالیت‌های علمی آنان دارد که نتیجه آن باز هم ادامه تفکر مهاجرت از سر بی‌مهری است. «مسعود قادری» مخترع رباط هوشمند جابه‌جایی سنگ است که برای اختراع خود مدت سه سال زمان و ۲۰۰ میلیون تومان هزینه صرف کرده است. او در خصوص نحوه تجاری سازی و تولید و بازخورد آن در میان متولیان می‌گوید: «بدون هیچ گونه کمک مالی این دستگاه را ساختم اما به دلیل مشکلات موجود دیگر قادر به ادامه کار نیستم. تا کنون موفق شده‌ام هفت دستگاه از آن تولید و به استان‌های متقاضی بفروشم ولی دیگر سرمایه برای تولید بیشتر ندارم. بنیاد نخبگان و پارک علم و فناوری هم که به ما قول‌هایی دادند اما به دلیل پروسه طولانی اداری و تایید تاکنون محقق نشده، به نظر می‌رسد حداقل دو سال زمان ببرد که تا آن موقع هم نیروهای متخصص را از دست داده‌ایم و همزمان را!» این مخترع اضافه می‌کند: «من سال‌ها پیش پیشنهادات مناسبی از کشور ترکیه داشتم. اما از آنجا که خواستم به کشور خودم خدمت کنم، نرفتم ولی هیچ حمایتی هم نشدم. به ویژه از وزارت صنایع بسیار دلگیرم چرا که هیچ توجهی به ماشین‌سازان کشور نمی‌کنند. در مراجعه به آن‌ها این پاسخ را دادند: از خارج وارد کنیم برای ما راحت‌تر است!»

وقت نخبگان، ارزشی ندارد

«حامد عبدزاده» و «امید یعقوبی» از دیگر نخبگان کشور، حاضر در جشنواره بین المللی نوآوران هستند که آن‌ها نیز از حمایت نشدن نخبگان از سوی مسئولان گلایه دارند. این دو مخترع می‌گویند: اختراع ما تولید یک محلول پلیمری با خاصیت آنتی باکتریال فوق العاده بالایی است و این قابلیت را دارد که باکتری‌های محیطی را در طول ۲۴ ساعت در محیط کشت از بین ببرد. نمونه مشابه آن در دنیا تنها یک شرکت انگلیسی است که فقط مدت یک هفته قادر است محیط را استریل نگه دارد. پژوهش‌ها چهار سال به طول انجامیده و در نوع خود انقلابی در صنعت پزشکی است. در این مدت نیز بودجه آن بدون هیچ حمایتی تامین شده اما تنها دلگیری ما بی‌مهری مسئولان در حمایت از تجاری سازی آن است. همه به این فکرند که آیا سرمایه آن‌ها برگشت پذیر هست یا نه؟» آن‌ها می‌گویند در بیمارستان‌های ۱۰۰ تختخوابی ماهانه ۶۰ میلیون تومان قرص برای استریل کف پوش‌ها خریداری می‌شود ، این در حالی است که با مبلغ ۵۰۰ هزار تومان مبلغ قابل توجهی از هزینه‌هاصرفه جویی می‌شود. اعتراض آن‌ها به از دست رفتن زمان برای تجاری شدن آن است، نکته‌ای که در فضای رقابتی تولید تکنولوژی امری مهم تلقی می‌شود. یکی از مخترعان با مثالی از رقابت برابر آمریکا و شوروی سابق در تولید علم و اختراع از دل نگرانی‌های خود می‌گوید، «این‌که آمریکایی‌ها بی‌درنگ تولیدات علمی را به بازار کار و خط تولید می رساند ولی در شوروی سابق طرح‌ها در کتابخانه‌ها و موزه‌ها بایگانی می‌ شد و این چنین شد که آمریکا توانست جهانی شود». حالا این فرض هست که نکند در تاریخ کشور ما هم این اتفاق تکرار شود. این در حالی است که پژوهشگران کشور ما طرح‌های بسیار خوبی دارند ولی برای تجاری سازی آنها هیچ حمایتی از جانب دولت و مسئولان وجود ندارد. آنها می‌گویند: در آلمان از بین ۲۵۰۰ طرح در ۶۴ کشور مقام اول را کسب کردیم. از کشورهای سویس، نروژ، امریکا، فرانسه و ترکیه نیز دعوت به همکاری شدیم اما در در رسانه‌های داخلی حتی یک خبر از ما منتشر نکردند! نتیجه این بی‌مهری‌ها جذب شدن ما به سایر کشورهاست.‌ای کاش ما را ساماندهی می‌کردند. کسی دنبال ما نمی‌آید! یک روز به یکی از مسئولان گفتیم چه چیزی تولید کردیم پاسخ داد «خوش به حالتون... خیلی‌ها هستند که از این کار‌ها می‌کنند».

عرق ملی مهم است، نیست

مخترع دیگر مهران حسین‌زاده از شهرستان میاندوآب است. او توانسته است صندلی هوشمندی اختراع کند که بیش از ۸۰ درصد از تلفات جاده‌ای را کاهش می‌دهد. ۲ سال کار پژوهشی برای آن انجام و بالای ۲۰ میلیون تومان هزینه صرف شده است. می‌گوید: «یک برند بین المللی است ونمونه مشابه هم ندارد. فقط شرکت فورد آمریکا و آلمان با صرف ۷۵۰ میلیون یورو توانستند به آمار کاهش ۱۵ درصدی برسند .این در حالی است که ما با نصب این صندلی و مبلغ ۳۰۰ هزار تومان می‌توانیم ۸۰ درصد از تلفات موجود را کاهش دهیم. حذف این مبالغ نجومی یعنی ذخیره ارزی برای کشور، حال چرا استقبال مسئولان آن طور که باید خوب نیست سوالی بی‌پاسخ است!» وی می‌گوید: من برای خدمت به کشورم در مقابل دعوت نامه‌های متعدد شرکت‌های آلمانی وآمریکایی مقاومت می‌کنم اما در ایران برای رد و بدل کردن یک نامه باید کلی دردسر بکشم. برای رساندن به‌خط تولید انبوه هیچ استقبالی نشده فقط در حد تایید بر خوب بودن طرح بوده است. من می‌توانم این طرح را در اروپا ثبت کنم و از بهترین امکانات هم بهره‌مند شوم چه رفاهی و چه پژوهشی ، مبلغ پیشنهادی ۳۵۰ میلیون یورو بوده اما صرفا به دلیل علاقه و تعصب به کشورم مانده‌ام.» او با گله‌مندی از بی‌توجهی مراکز تولید خودرو می‌گوید: در حال مذاکره با راهنمایی و رانندگی هستم که فعلا پیشنهاد پرداخت یک وام ۱۴درصدی با سقف نهایتا ۱۰ میلیون داده شده است آن هم با ۵ ضامن و... که بازپرداخت آن هم برای من مشکل است.»

مهاجرت نخبگان و کمیته جلوگیری از خروج

«کمیته جلوگیری از خروج نخبگان» متشکل از نمایندگان وزارتخانه های بهداشت، امور خارجه، اطلاعات و بنیاد امور نخبگان و معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری حدود سه سال قبل تشکیل شد تا زیر نظر کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس به فعالیت بپردازند. هدف از تشکیل این کمیته نیز رسیدگی به مهاجرت نخبگان از ایران و جذب نخبگان ایرانی خارج از ایران عنوان شد اما تلاش های نتوانسته تاثیری در حمایت از نخبگان و مغز هایی که در کشور رشد می‌کنند، داشته باشد."دوگانی" رئیس این کمیته گفته بود که "می‌خواهیم نخبگان را شناسایی کنیم و امکانات رفاهی و کرامات انسانی را برای آن‌ها در کشور خودمان هم فراهم کنیم." اما هنوز دغدغه اصلی نخبگان، حمایت نشدن از سوی دستگاه‌های دولتی است و همچنان این سوال مطرح است که آیا با شرایط موجود و حرکت سریع دنیا به سوی اقتصادهای دانش‌بنیان، می‌توان امیدوار بود ایران نیز با وجود چنین سرمایه‌های انسانی ارزشمندی بتواند در رقابت سخت توسعه فناوری‌های نوین نقش اقتصادی خود را در جهان ایفا کند؟